Matrics Teipoleg Cyweiriau Iaith |

Yn yr ymarferiad isod, diffinnir cywair i olygu dosbarthiad sy’n dangos lefel berthynol yr iaith a ddynodir yn unigol i geirem, term neu fath o destun.

At ddibenion casglu corpws, mae’n gymorth i ni fedru adnabod rhai teipiau gwahanol o destun yn awtomatig, a cheisio dosbarthu testunau o’r un teip yn unol â hynny. Gellir cael sawl model gwahanol i ddosbarthu ac adnabod cyweiriau, bwriad yr isod yw cynnig patrwm i gynorthwyo’r gwaith hynny yn gyfrifiadurol, yn hytrach na chynnig canllawiau ysgrifennu.

Nid yw’r isod yn ddosbarthiadau caeedig, ac fel arfer ceir cymysgedd o nodweddion gwahanol mewn testunau. Amlder y defnydd o wahanol nodweddion sy’n cynorthwyo’r peiriant i gael gwell syniad o’r cywair dan sylw, yn hytrach na bodolaeth syml nodweddion unigol mewn testun penodol.

Dynoda * ffurf sydd wedi’i rhagnodi yn arddulliadur Cyfieithwyr Llywodraeth Cymru ond sydd ddim o reidrwydd yn cyfateb i deipoleg disgrifiadol o’r gwahanol gyweiriau.

Dynoda ** ffurf sydd wedi’i rhagnodi mewn Cymraeg Clir.

Wrth gyfeirio at eirfa, golyga ‘safonol’ yma ffurfiau sydd wedi’u nodi fel arfer ym mhrif eiriaduron y Gymraeg.

	Hynafol	Clasurol	Ffurfiol	Technegol	Niwtral	Iaith symledig / Cymraeg Clir	Anffurfiol	Anffurfiol iawn/llafar	Tafodieithol	Sathredig
Llawnder ffurfiau’r ferf	Yr ydwyf…..	Yr wyf….	Rwyf….	Rwy….	Rwy….	Rwy….	Dw i… [*Rydw i…]	Dw i …./Wi…./I fi….	Dw i …./Wi…./I fi….	Fi….
Modd dibynnol	√	√	√	X	X	X	X	X	X	X
Defnydd o’r amhersonol	√	√	√	√	√	X	Yn fwy cyffredin yn y gorff. na’r pres.	X	X	X
Cwmpasog a chryno	Cryno	Cryno	Cryno yn bennaf	Cryno yn bennaf	Cymysg. Defnyddio ‘caiff’ i oresgyn problem cryno/cwmpasog	Cwmpasog ac eithrio rhai cyfarwydd iawn	Cymysg	Cymysg gyda’r cwmpasog yn llawer mwy cyffredin	Cwmpasog yn y gogledd, cryno anffurfiol yn y de (e.e. es i yn lle euthum/ nes i fynd/ddaru mi fynd)	Ffurfiau amrywiol ansafonol yn gyffredin
Terfyniad 3ydd lluosog pres.	–nt hwy	–nt hwy	–nt hwy	–nt hwy	–nt hwy/-n nhw	-n nhw	-n nhw	-n nhw	-n nhw	-n nhw
Geirynnau rhagferfol	X	X	Achlysurol	X	X	√	√	√	√	√
Rhagenwau personol	Chwi, chwychwi	Chwi/chi [*chi]	chi	Defnydd o ffurfiau personol yn brin	chi	chi	chi	Chi/ti	Chi/ti/chdi/fe	Chi/ti/chdi/fe
Negyddu	Nid ydwyf….	Nid wyf….	Nid wyf….	Nid wyf/ Dw i ddim…	Nid wyf/ Dw i ddim…	Dw i ddim…	Dw i ddim… [*Dydw i ddim….]	Dw i ddim…	Dw i’m/Sai’n…./Sana i…./Nagw i….	Fi ddim….
Brawddeg hir, amlgymalog	√	√	√	X	X	X [**Dim mwy na 25 gair mewn brawddeg]	X	X	X	X
Geirfa	Gall gynnwys geiriau hynafol/ anarferedig	Gall gynnwys geiriau hynafol ond arferedig	Geirfa gyfoes safonol	Termau technegol parth-benodol	Geirfa gyfoes safonol	Geirfa wedi’i symleiddio	Syml safonol	Syml gydag elfennau cwtogi/cywasgu/ymwthiol	Marcwyr tafodieithol amlwg: De: taw ma’s/mâs, moyn, ffaelu Gogledd: efo/ hefo, lan,rŵan ddaru	Gall gynnwys geiriau anweddus, rhegfeydd, llawer o eiriau Saesneg
Cwtogi/cywasgu	X	X	X	X	X	X	√	√	√	√
Llafariaid ymwthiol	X	X	X	X	X	X	√	√	√	√

Cyfatebiaeth Math Testun a Chywair

Noder: gall llenyddiaeth greadigol e.e. nofelau gynnwys nifer o gyweiriau gwahanol er mwyn cyfleu gwahanol effeithiau ac felly nis cymhwysir isod

	Hynafol	Clasurol	Ffurfiol	Technegol	Niwtral	Iaith symledig / Cymraeg Clir	Anffurfiol	Anffurfiol iawn/llafar	Tafodieithol	Sathredig
Dyfyniadau o hen areithiau etc, testunau crefyddol	X
Deddfwriaeth, cytundebau gwladwriaethol		X
Adroddiadau pwyllgor, gweinyddiaeth gyhoeddus, newyddiaduraeth glasurol			X
Dogfennaeth dechnegol, papurau ymchwil				X
Traethodau plant ysgol, myfyrwyr, datganiadau i’r wasg					X		X
Ffurflenni, taflenni, gwefannau corfforaethol, ymgyrchoedd cyhoeddus					X		X
Ffurflenni, taflenni, gwefannau etc iaith ragnodol						X
Newyddiaduraeth boblogaidd						X	X
Llythyrau preifat							X
Trawsgrifiadau o iaith lafar, sgriptiau wedi’u bwriadu i’w llefaru								X
Blogiau corfforaethol					X	X
Blogiau preifat					X			X	X
Facebook a chyfryngau cymdeithasol tebyg								X	X	X
Twitter								X	X	X